Στο άρθρο της ιστοσελίδας http://www.happylifemag.com/self-awareness/100.html περιγράφεται με σαφήνεια αυτό το φαινόμενο:
Τι είναι και πώς καθορίζει τόσο πολύ τη ζωή μας χωρίς να το ξέρουμε; Ο όρος αυτοεκπληρούμενη προφητεία εισήχθη από τον Robert Merton στο βιβλίο «Κοινωνική Θεωρία και Κοινωνική Διάρθρωση» το 1949. «Είναι εκείνη η πρόβλεψη ή δήλωση που παρότι μπορεί να είναι λανθασμένη στην πορεία βγαίνει αληθινή». Όπως είπε ο W.I.Thomas: «Όταν οι άνθρωποι θεωρούν ορισμένες καταστάσεις σαν πραγματικές, αυτές είναι πραγματικές στις επιπτώσεις τους». Με πιο απλά λόγια, είναι η αρνητική ερμηνεία που δίνουμε για κάτι και που τελικά, αντιδρώντας ανάλογα, υποσυνείδητα προκαλούμε να συμβεί.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πόσο ισχυρή είναι η αυτοεκπληρούμενη προφητεία στη ζωή μας, είναι μια γνωστή μελέτη δύο καθηγητών του Ηarvard, των Rosenthal και Jacobson:
Σε ένα Δημοτικό σχολείο μοίρασαν ένα τεστ νοημοσύνης. Στους δασκάλους του σχολείου παραπλανητικά είπαν ότι αυτή η ομάδα των παιδιών έχει υψηλό δείκτη νοημοσύνης και αυτή η ομάδα των παιδιών έχει χαμηλό δείκτη νοημοσύνης. Το αποτέλεσμα ήταν στο τέλος της χρονιάς τα παιδιά που θεωρούνταν... πιο έξυπνα να έχουν καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα από αυτά τα παιδιά που θεωρούνταν... λιγότερο έξυπνα.
Οι ίδιοι οι δάσκαλοι επηρεάστηκαν και επηρέασαν, ενώ πίστεψαν ότι κάποια παιδιά αποδίδουν καλύτερα, ότι κάποια παιδιά είναι καλύτεροι μαθητές και έτσι τους αντιμετώπισαν. Οι αποδόσεις των μαθητών επιβεβαίωσαν την προφητεία, αφού και οι ίδιοι οι δάσκαλοι ασυνείδητα συμπεριφέρονταν διαφορετικά στις δύο ομάδες.
Ένα άλλο καθημερινό παράδειγμα δανείστηκα από την ιστοσελίδαhttps://www.psychologytoday.com/…/using-self-fulfilling-pro… :
Ας πούμε ότι με καλούν σε ένα πάρτυ που δεν ξέρω πολλούς ανθρώπους. Εάν πιστεύω ότι δεν κάνω καλή πρώτη εντύπωση ή ότι κανείς δε θα μου μιλήσει, το πιθανότερο είναι ότι θα συμπεριφέρομαι στο πάρτυ περίεργα και με άγχος . Ως εκ τούτου, το πιθανότερο είναι οι άλλοι να μου φέρονται με λιγότερο εντθουσιασμό ή να με αγνοούνε, το οποίο ενισχύει την αρχική μου άποψη.
Εάν αντίθετα, πάω στο πάρτυ σκεπτόμενη ότι τα πάω καλά με ανθρώπους που δεν γνωρίζω και περιμένω να κάνω νέους φίλους, το πιθανότερο είναι να εμπλακώ και να συναναστραφώ με τους άλλους. Ως εκ τούτου το πιθανότερο είναι οι άλλοι να ανταποκρίνονται φιλικά στη δική μου φιλική διάθεση και πράγματι να κάνω νέους φίλους.
Και επειδή για όλα υπάρχουν λύσεις, στο άρθρο (http://www.happylifemag.com/self-awareness/100.html) περιγράφονται τρόποι αποφυγής της παγίδας της αυτοεκπληρούμενης προφητείας:
o Να ρωτήσω ξεκάθαρα τι συμβαίνει όταν πρόκειται για ανθρώπινη σχέση, πριν φτάσω στο σημείο να ερμηνεύω.
o Αν το παραπάνω δεν καταστεί δυνατό, να προσπαθήσω να βρω όλες τις πιθανές ερμηνείες ενός γεγονότος και όχι μόνο τις αρνητικές, πρώτα τις θετικές!
o Να έχω γνώμονα μόνο τις δικές μου δυνατότητες και εκτιμήσεις για τα πράγματα και όχι το τι έγινε με άλλους σε μια ανάλογη περίπτωση.
o Να αποφεύγω τα στερεότυπα και τις ταμπέλες.
o Θα ήταν πολύ χρήσιμο να δουλέψω με τον εαυτό μου ώστε καταρχάς να εντοπίσω αν είναι κάτι που το κάνω κατ’ εξακολούθηση και, αν ναι, στη συνέχεια να εστιάσω στο γιατί έχω την τάση να ενοχοποιώ τον εαυτό μου και να πιστεύω σχεδόν πάντα ότι κάτι δεν έκανα εγώ καλά.
Γιατί να μην ξεχνάμε ότι η γνώση μας δίνει δύναμη και πολύ περισσότερο η αυτογνωσία!
Άρθρο δημοσιευμένο στη σελίδα του facebook elenatsamkosogloupsychologos (Έλενα Τσαμκόσογλου,22/2/2015)